زنان و جامعه

1. انجمن همت خواتين

 يکي از اولين انجمنهاي اجتماعي زنان که در حوالي زمان انقلاب مشروطيت در ايران تشکيل يافت. هدف از تأسيس آن، چنانکه مؤسسين و مؤثرين آن تصريح نموده‌اند: حفظ استقلال کشور از طريق تقويت صنايع داخلي بوده است. از افراد مؤسس و مؤثر آن خانم نورالدجي (مفتشه کل مدارس دخترانه)، خانم مريم عميد (مدير شکوفه) و جمعي از مديران مدارس دخترانه بودند.

از روشهاي انجمن براي حمايت از صنايع داخلي، تحريم صنايع خارجي و تشويق خانمها و افراد خانواده به استفاده از کالاهاي داخلي و نيز اشاعه صنايع دستي در مدارس دخترانه بود. ايشان در نشستهاي خود که در بعضي از مطبوعات از جمله شکوفه منعکس مي‌شد، توصيه مي‌نمودند که بهترين راه براي تشويق صنايع وطني و در نتيجه استقلال کشور از نظر اقتصادي و آنگاه سياسي، تحريم منسوجات خارجي و استفاده رؤساي کشور از منسوجات وطني و در نتيجه اشاعه آن در ميان ديگر آحاد مردم خواهد بود. انديشه انجمن در تهران و بعضي شهرهاي بزرگ از جمله اصفهان با استقبال خوبي روبه رو شد. جلسات انجمن با ترتيب سخنرانيهايي در مورد لزوم حفظ استقلال اقتصادي و بي نيازي به دول ديگر از اين طريق، توأم بود. اين انجمن علاوه بر اين کار به تبليغ و حتي سفارش براي برخي از کارگاههاي منسوجات داخلي دست مي‌زد. انجمن و اهداف آن مانند بسياري ديگر از اين حرکتها با موج خردکننده صنايع خارجي و رواج آن در کشورهاي مصرف کننده، از پا درآمد و بي اثر ماند.

2. نهضت تحريم تنباکو

 زينب پاشا (بي‌بي شاه زينب ـ زينب باجي ـ ده باشي زينب) سردسته زنان شرکت‌کننده در نهضت تحريم تنباکو و گشودن انبارهاي محتکران تبريز در اواخر سلطنت ناصرالدين شاه و اوايل سلطنت مظفرالدين شاه قاجار. وي دختر شيخ سليمان بود که در يکي از محلات حاشيه‌اي تبريز به دنبا آمده، زندگي مي‌کرد.

او در زمره زنان مبارز تبريزي بود که در نهضت تنباکو نقش داشت. به هنگامي که به دستور روحاني و مجتهد بزرگ شهر ميرزاجواد مجتهد، بازار تبريز تعطيل شد و مأمورين دولتي با تهديد و ارعاب تلاش براي بازگشايي بازار داشتند، زينب پاشا به همراه عده‌اي زن مسلح که گوشه‌هاي چادر خود را به کمر بسته بودند در آنجا ظاهر شدند و بازاريان را تشويق به تعطيلي بازار نمودند.

او در سالهاي بعد نيز در کار کشف انبارهاي مالکان و محتکران و گشودن آن به روي مردم و خانواده‌هاي فقير، فعاليت مي‌نمود. از جمله باز کردن انبار ميرزا عبدالرحيم قائم‌مقام پيشکار آذربايجان نقل مي‌شود که زينب پاشا در جريان درگيري با عساکر عثماني که در حين مسافرتش به عتبات روي داد، شرکت داشت و بعد از آن ديگر اطلاعي از او در دست نيست. زينب پاشا در چهره يک زن شجاع و حق‌طلب در ادبيات شفاهي آذربايجان راه يافت و هنوز نيز هر زني که به نوعي رشادت از خود نشان مي‌دهد، مي‌گويند مثل زينب پاشا است. در قحطيهاي بعدي نيز مردم به محتکران مي‌گفته‌اند : « فقط زينب پاشا از پس شما نامردان برمي‌آيد».

پس از کشته شدن نخستين مجاهد مشروطيت (سيدعبدالحميد) زنان تهران در کوچه و خيابانها ريختند و شورشيان را عليه حکومت تشويق کردند.

 دیگر مطالب خواندنی این شماره 

 بناهاي تاريخي : شاهچراغ  

 زنان فاضل: مستوره کردستاني (اولين تاريخ نگار زن در ايران و خاورميانه و نزديک)

 نسخه خطي: نقل مجلس

 نشريات: روزنامه شکوفه