سهيلا عين‌اله‌زاده

دکتر فريدون کشاورز از پايه‌گذاران اوليه حزب توده ايران، فرزند محمد وکيل‌التجار يزدي، در سال 1286، در گيلان متولد شد. ¹ تحصيلات ابتدايي خود را در دبستان احمدي رشت به پايان رساند. پس از اخذ ديپلم از مدرسه دارالفنون، عازم اروپا شد و در رشته پزشکي در دانشگاه «تولوز» فرانسه ادامه تحصيل داد و با تخصص در رشته کودکان در 1313 به ايران مراجعت کرد و در بيمارستان شماره يک ارتش انجام وظيفه نمود. وي در 1314 به رياست بخش کودکان در بيمارستان زنان و کودکان (اميراعلم) منصوب شد و بدين ترتيب اولين بيمارستان کودکان در ايران را ايجاد کرد و پس از چندي به بيمارستان رازي منتقل گرديد. از  1317 به مدت يازده سال استاد دانشگاه تهران بود.

کشاورز در 1320 به عضويت حزب توده ايران درآمد و فعاليتهاي گسترده‌اي را آغاز کرد. در 1321 در کنفرانس اول تهران (اولين مجمع انتخابي حزب) در شمار هيئت 15 نفري کميته ايالتي تهران که وظايف کميته مرکزي حزب توده ايران را داشت انتخابات گرديد. وي در کميته مرکزي موقت مأموريت داشت نخستين کنگره حزب توده ايران را هر چه زودتر تشکيل دهد. در 1322 به سمت نمايندگي دوره 14 مجلس از بندر پهلوي انتخاب شد. و در 1323 در کنگره اول حزب توده ايران شرکت کرد و به عضويت کميته مرکزي، هيئت سياسي و هيئت اجرائيه درآمد. در 1325 به مدت 75 روز وزير فرهنگ کابينه قوام‌السلطنه بود. ² کشاورز در  1327 پس از واقعه سو‌ءقصد به محمدرضا پهلوي و اتهام به اعضاي کميته مرکزي حزب توده در تهران مخفي شد. او در 1328 همراه با رضا رادمنش به دستور هيئت اجرائيه حزب توده به شوروي مهاجرت کرد و در مدارس عالي حزبي و آکادمي علوم اجتماعي مسکو تحصيلاتش را به پايان رساند. در پي اختلاف با کامبخش و کيانوري در 1337 از عضويت کميته مرکزي حزب توده ايران استعفا کرد. نشريات وابسته به حزب توده او را عضو اخراجي خواندند، اما خودش نوشت که استعفا کرده و متن استعفانامه‌اش را نيز به چاپ رساند.

فريدون کشاورز در 1338 به دعوت عبدالکريم قاسم، رهبر عراق، به اين کشور مهاجرت کرد و به تدريس در دانشگاه عراق و طبابت اشتغال داشت. سپس در 1341 به الجزاير رفت و به مدت پانزده سال به تدريس طب کودکان پرداخت. کشاورز سالها پس از خروج از شوروي در چين و آلباني با رهبران سياسي ديدار و مذاکره کرد. وي بعدها به سوئيس رفت و در آنجا اقامت گزيد. او نخستين کسي است که اسرار حزب توده را فاش کرد. کشاورز در 1357 قصد بازگشت به ايران را داشت که به دليل بيماري بستري شد و در لوزان تحت عمل آپانديس قرار گرفت و بيماري و نقاهت مانع از حرکت وي شد. و در سوئيس به زندگي خود ادامه داد. آداب و پرورش کودکان؛ من متهم مي‌کنم کميته مرکزي حزب توده ايران را؛ و خاطرات سياسي از آثار اوست. کريم کشاورز نويسنده، مترجم مشهور، برادر اوست. ³ دکتر کشاورز در 1364 فوت کرد. ⁴

___________________________

1. فريدون کشاورز، خاطرات سياسي، به کوشش علي دهباشي، تهران: نشر آبي، 1379، صص 7ـ 8.

2. همان، ص 195.

3. ميرزا محمد کاظميني، دانشنامه مشاهير يزد، ج2، يزد: بنياد فرهنگي، پژوهشي ريحانةالرسول، 1382، صص 1232 ـ 1233.

4. سازمان جوانان حزب توده، ج نهم، تهران: وزارت اطلاعات، مرکز بررسي اسناد تاريخي، 1380، ص 14.