درمانها

اگر علي رغم احتياطات وجود كپك‎زدگي يا خسارات ناشي از حشرات ملاحظه شد لازم مي‎آيد محل و كتابهاي آلوده، ضدعفوني شوند. رسيدگي به اين كار را بايد با توجه به نوع قارچ و واكنشهاي شيميايي احتمالي مواد كتابخانه‎اي و سمي بودن ماده توليدشده براي انسان به متخصص مربوطه محول كرد. ضدعفوني كردن مواد كتابت و اسناد بايگاني بايد پاسخگوي توقعاتي چند باشد از قبيل انهدام، اسپور، قارچها شفيره و تخم حشرات. براي جلوگيري از نفوذ مواد شيميايي به درون كتابها يا اوراق استفاده از تكنيكهاي بسيار قوي ضروري است.

بازرسي دقيق و منظم از آرشيو بدون فراموش كردن توجه به داخل آنها، كشف فساد احتمالي از آغاز كار، اتخاذ تدابير پيشگيري ضروري را به سرعت امكان‎پذير مي‎سازد.

طريقه شيميايي و مواد مربوطه

كلروپيكرين (ccl3no2) : گاهي باعث زرد شدن كاغذ مي‎شود

هگزا كلروسيكلوهگزان (ايزومر گاماي آن) : حشره‎ كش قوي

دي اتيل مريك : قارچ‎كش

فلوئورسديم يا فلوئورول : حشره كش

اتيلن دي بروميد : سرطانزا و استفاده از آن ممنوع شده

اتيلن اكسيد : استفاده از آن ممنوع

فرمالدهيد  : بهتر است استفاده نگردد.

دي كلرونيل دي فسفات : حشره كش و قارچ كش، استفاده از آن ممنوع

2 و 2- دي هيدروكسي 5 و 5ـ  دي كلروفنيل متان : باكتري‎كش و حشره كش استفاده از آن ممنوع

سديم اورتوفنيل فنات : قارچ كش چرم، شكل تجاري آن براي مصرف مجاز مي‎باشد

سديم پنت اكلروفنات : قارچ كش، شكل تجاري آن مجاز مي‎باشد.

tego51B شكل تجاري بلامانع

2و4و6- تري كلروفنل قارچ كش براي مواد سلولزي

لگوتارا آلدهيد : استريل كننده

لاريل پنتا ـ كلروفنل : قارچ كش و حشره كش براي مواد سلولزي بهتر است استفاده نگردد.

متيل بروميد : حشره كش

نفتالن : حشره كش، كه استفاده از آن ممنوع است

پاناسيد : كشنده جانوران موذي، استفاده از آن ممنوع مي‎باشد.

پنتا كلروفنل : قارچ كش تماسي براي موادي كه اساس آنها حلاّل است. باكتري كش و از بين برنده حشرات، نوع تجاري آن مجاز مي‎باشد.

فسفين : حشره كش، استفاده از آن ممنوع مي‎باشد

پيرتروم : قارچ كش و حشره كش، استفاده از آن ممنوع.

د. د. ت :  حشره كش عموماً در پوست، چرم، پارچه‎هاي پشمي، نمد. استفاده از آن ممنوع شده است.

پي ـ دي كلروبنزن (گلوله‎هاي ضد بيد) : بهتر است استفاده نشود.

1و4 ـ دي كلروبنزن : ماده سفيد بلورين كه قارچ كش و حشره كش است براي كنترل بوزك و كپك در اشياء چرمي و منسوجات؛ استفاده از آن ممنوع است.

دي كلرو ونيل دي متيل ـ فسفات : حشره كش و قارچ كش كه استفاده از آن ممنوع مي‎باشد.

2و2 دي هيدروكسي 5و5 دي كلروفنيل متان : حشره كش، باكتري كش، ميكروب‎كش. براي اشياء سلولزي. استفاده از آن ممنوع مي‎باشد.

تيمول : باعث تهوع و احساس درد در معده مي‎شود.

متيل برمايد : جذب پوستي، باعث مسموميت تنفسي و كاهش استحكام كاغذ مي‎گردد.

بنزن : مشكوك به سرطانزايي است كه جايگزينهاي كم خطر آن تولوئن، هپتان، ايزوپروپيل بنزن.

در موقع استفاده از آن بهتر است از دستكش نيتريل، عينك محافظ دوره‎دار، ماسك تنفسي، لباس محافظ استفاده شود. آثار سوء آن روي خون، مغزاستخوان، چشم، تنفس، اعصاب مركزي ممكن است سالها بعد خود را نشان بدهد. تنفس مداوم مقدار اندك آن باعث مسموميت مزمن مي‎شود.

باتوجه به مسائل ذكرشده بهتر است روشهاي ديگري جايگزين روشهاي شيميايي گردد كه در ذيل به پاره‎اي از آنها مي‎پردازيم.

I ـ پرتونگاري

     پرتونگاري گاما

     پرتونگاري يوني

ايراد آن در اين است كه اگر احتياج به دفعات بعدي پرتونگاري باشد به علت ازدياد انرژي دفعات بعدي باعث كاهش استحكام كاغذ مي‎گردد.

II ـ منجمد كردن (فريز كردن)

در اين روش حشرات يا آلودگيها را به مدت 72 ساعت در دماي (° 30) درجه سانتيگراد  قرار مي‎دهند. آثار نبايد در جاي سرد انبار شوند چون حشرات به سرما عادت مي‎كنند و ممكن است فريز كردن بر روي آنها بي اثر شود. و همچنين بهتر است از اكسيدهاي پلي تن براي اين منظور استفاده شود.

III ـ اشعه ماوراء بنفش (ultra violet radiation)

اشعه الكترومغناطيسي كه با چشم و يا پوست انسان قابل تشخيص نيست گاهي براي اين منظور از طول موجهاي 400 تا  315  nm (عبارت از UV و UVA  يا نور سياه) استفاده مي‎شود.

IV ـ روش The bubble fumigation system

 يكي از مناسبترين و بي خطرترين روشهاي ضدعفوني معرفي مي‎شود و هم اكنون اين روش در بسياري از مراكز تحقيقاتي و حفاظتي و مرمتي سراسر جهان جايگزين روشهاي ديگر شده. در اين روش از گاز ازت مايع و گاز آرگون به صورت كاملاً كنترل شده (و در شرايط معين و با هدايت به محفظه‎هاي خاص پلي اتيلن و ايجاد خلاء) استفاده مي‎شود.

V ـ روش low-oxygen Atmosphere

 يك تكنولوژي جديد استفاده از سطح اكسيژن پايين براي كنترل حشرات با رطوبت نسبي پايين (30- 40%) است. سطح اكسيژن پايين مي‎تواند با جايگزيني اكسيژن با يك گاز غيرفعال شبيه نيتروژن توليدشده در hemtically به وجود آيد. نيتروژن مي‎تواند سيكل زندگي حشرات شبيه D. melohogaster را از كار بيندازد.

در كشورهاي پيشرفته حشره شناسان و متخصصين بيولوژيك مشغول آزمايش اشعه‎هاي مادون قرمز و امواج با فركانس بالا و اشعه الكتروني و مايكرويو هستند تا روشهاي نويني براي كنترل آفات ابداع كنند. در كنار و قبل از همه اينها بايد روشهاي نگهداري و حفاظت را ارتقاء داد و به آن توجه ويژه نشان داد.

استفاده از مخازن نگهداري كتب و اسناد با شرايط ايده‎آل و مطلوب از نظر دما، رطوبت، بررسي مداوم اسناد، گردگيري، شناسايي دقيق ارگانيزم و مبارزه با آن از جمله روشهاي حاضر در محافظت اسناد مي‎باشد.

برخي روشهاي ضدعفوني به طور كلي منع شده و برخي ديگر صرفاً در صورت رعايت كليه موارد ايمني و در شرايط ويژه مجاز شناخته شده‎اند.

روشهايي كه در كوتاه مدت و با محدوديت انجام‎پذيرند :

ــ بخار تيمول

ــ پارادي كلرو بنزن

محدوديتها

براساس آخرين بررسيهاي انجام شده در برخي از مؤسسات تحقيقاتي جهان امروزه استفاده از مواد ضدعفوني كننده جهت آثار تاريخي، فرهنگي، مخصوص آثار كاغذي با محدوديتهاي بسياري توصيه مي‎شود.

عوامل تعيين‎كننده محدوديتها : ميزان درجه سمي بودن و آلودگيهاي محيطي ناشي از استفاده از يك ماده ضدعفوني كه قطعاً براساس استانداردهاي بهداشت و ايمني تعيين مي‎شود.

ميزان نفوذ و تأثير اين مواد در كنترل و توقف روند تخريب بيولوژيكي كه مستلزم شناسايي دقيق نوع عامل مخرب نيز است.

قوانين كنترل مواد آسيب‎زا براي انسان

1ـ آشنايي مرمتگر قبل از شروع كار با خطرات ناشي از به كارگيري هر نوع ماده شيميايي.

2ـ مرمتگري كه از مواد شيميايي استفاده مي‎كند بايد اطمينان كامل كسب كند. كليه مراحل ايمني و بهداشتي براي افراد ديگر مرتبط با آزمايشگاه مرمت رعايت شده است.

3ـ از تماس و مجاورت با مواد خطرناك و بيماريزا بايد پرهيز و يا با كنترل كامل با آنها برخورد كرد.

4ـ روشهاي اندازه‎گيري و آزمايشهاي لازم در مورد حضور مواد شيميايي و بيماريزا بايد به طور منظم و با كنترل دقيق در آزمايشگاه انجام شود.

5 ـ مرمتگران بايد تذكرات و مراقبتهاي بهداشتي را در محل كار رعايت كنند.

اقدامات و پژوهشهاي جديد

در مراكز پيشرفته سعي بر اين دارند كه روي مواد nature و گياهي كاركرده و از كنترل بيولوژيك براي دفع عوامل آفات بيولوژيك استفاده كنند كه به پاره‎اي از اين مواد اشاره مي‎شود.

به عنوان مثال چوب درخت عرعر (چوب تلخ) در برابر حشره مقاوم است، يعني موادي دارد كه باعث مي‎شود به طور طبيعي آفات از آن دور شوند.

پنيوسيلوين ضدعفوني كننده طبيعي است كه از مغز كاج استخراج مي‎شود و قدرت ميكروب‎كشي آن 4 برابر فنل است.

 آكاپو از درخت كلم آمريكايي Vocuopopua America در برابر موريانه مقاوم است.

 چوب نارون آثار ضد باكتريايي دارد كه محتوي اسيد اولميك و اسيد ژييك است.

 چوب Green heart در برابر قارچ و موريانه مقاوم است.

 روغن سنبل هندي آسيايي مواد دفع پشه دارد. گياه گاوچشم ( گلهاي خشك شده) گرد آن به عنوان پلشت بر، در پاشنه‎ها استفاده مي‎شود.

قسمت اصلي فعال گلهاي گاوچشم طبيعي محتوي «پيرترين» و «سينرين» هستند. گياهان تيره كاسني و داوودي روي اعصاب و ماهيچه حشرات اثر مي‎گذارند. در پايان قابل ذكر است كه اين تخقيقات در اول راه است و هنوز از نتايج عملكرد آن رضايت قطعي به دست نيامده است.

صفحه 1