ويدا معزي‌نيا
حسين پاشا خان پسر محمدصادق آجودان‌باشي قراچه‌داغي، داراي القاب آجودان‌باشي، اميربهادر، کشيکچي‌باشي و سپهسالار اعظم؛ از اميران و درباريان دوره مظفرالدين شاه و محمدعلي شاه قاجار و يکي از سرشناس‌ترين طرفداران استبداد بود. جد او از خوانين قفقاز بود که پس از انعقاد قرارداد ننگين ترکمانچاي از قفقاز به تهران آمد و ضمن داشتن شغل سپاهي وارد دربار فتحعلي شاه و عباس ميرزا و محمدشاه گرديد. حسين‌پاشا خان که سال 1261 قمري به دنيا آمده بود مطابق معمول زمان مقدمات عربي و ادبيات فارسي و تلاوت قرآن را فرا گرفت و بنا به سنت خانوادگي کسوت سپاهي‌گري را پيشه خود ساخت. 1
در ابتدا در دستگاه مظفرالدين ميرزاي وليعهد در تبريز وارد خدمت شد و به سال 1301 قمري هنگامي که محمدحسين خان بختياري هفت‌لنگ پسر حاج امامقلي‌خان ايلخاني قوللر آقاسي‌باشي (رئيس غلامان) مظفرالدين ميرزا در تبريز بود، حسين‌پاشا‌خان در دسته غلامان عهده‌دار شغل يوزباشي بود و به تدريج ترقي کرد تا اينکه در سال 1303 قمري جانشين محمدحسين‌خان بختياري شد و داراي سمت قوللر آقاسي‌باشي گرديد. سال 1308 قمري به دليل جديت در انجام وظيفه بنا به پيشنهاد اميرنظام گروسي (پيشکار وليعهد و وزير آذربايجان)، به درجه سرتيپي اول نائل آمد و سپس آجودان‌باشي آذربايجان گرديد. دو سال بعد از طرف ناصرالدين شاه ملقب به اميربهادر شد و از سال 1313 قمري پس از جلوس مظفرالدين ميرزا به سلطنت رئيس کشيکخانه دربار گرديد و در اين سمت به گونه‌اي وفاداري خود را به شاه ابراز نمود که در زمره محارم دربار درآمد به طوري که در هر سه سفر مظفرالدين شاه به اروپا جز همران وي بود. 2
|
|
|
مظفرالدين شاه و همراهان در سفر دوم به اروپا در کنترکسويل در فرانسه
1. ابوالقاسم ناصرالملک 2. حسن پيرنيا (مشيرالملک) 3. محمود حکيمالملک 4. نظرآقا يمينالسلطنه 5. مظفرالدين شاه قاجار 6. ملکم خان ناظمالدوله 7. علياصغر اتابک اعظم 8. محمود ديبا 9. حسين پاشا اميربهادر جنگ
|
|
|
مهديقلي هدايت در کتاب خاطرات و خطرات خود مي‌نويسد: «اميربهادر به واسطه مسافرتهاي مظفرالدين شاه به فرنگ نشان بسيار داشت گاهي که طرف سينه کفايت نمي‌کرد کار بر روي دامن مي‌کشيد». 3 سال 1321 قمري اميربهادر به جاي حکيم‌الممالک وزير دربار مظفرالدين شاه شد و تا سال 1324 قمري در اين سمت خدمت نمود و از سال 1323 قمري که موضوع تشکيل عدالتخانه و مشروطه پيش آمد، اميربهادر به دليل علاقه به سلطنت جزء مخالفين مشروطيت بود. در همان سال که به دستور مظفرالدين شاه جلسه‌اي با حضور جمعي از رجال کشور براي مشورت درباره تاسيس عدالتخانه در باغشاه تشکيل گرديد، او نيز در آن جلسه حضور داشت و به شدت با تغيير حکومت مخالفت نمود. در واقعه تحصن روحانيون و تجار در حرم حضرت عبدالعظيم(ع)، از طرف مظفرالدين شاه و عين‌الدوله صدراعظم مامور مذاکره با متحصنين شد که در اين کار توفيقي نيافت و در بازگشت به تهران مخالفت خود را با مشروطه و مشروطه‌خواهان علني ساخت.
|
|
|
مظفرالدين شاه قاجار در سفر به اروپا به اتفاق عده اي از رجال دربار (حسين پاشا اميربهادر، علي امين حضرت، ابراهيم حکيمي، نظام‌الدين غفاري کاشي، مغرور ميرزا موثق‌الدوله، ابوالقاسم ناصرالملک) در مقابل يک آموزشگاه دوچرخه‌سواري در اتريش
|
| |
ادوارد براون در کتاب انقلاب ايران در اين باره اينگونه مي‌گويد: « و رفتن اميربهادر جنگ با سيصد سوار به شاه عبدالعظيم(ع) براي ارضاي خاطر آنها و مراجعتشان به جايي نرسيد، چه پس از يک رشته مذاکرات که از دو طرف کوشش به وارد ساختن تقصير به گردن طرف ديگر مي‌‌شد و يکديگر را متهم مي‌نمودند، سرانجام بدون حصول مطلوب و اخذ نتيجه به شهر مراجعت کرد». 4
اميربهادر در دوره محمدعلي ميرزا به رياست کشيکخانه سلطنتي منصوب شد و در روي برگرداندن وي محمدعلي ميرزا از مشروطه و اقدامات ارتجاعي او نقش موثري داشت و به استناد همين اقدامات وي، مجلس عزل او و پنج نفر ديگر را مصرا از دربار خواستار شد و محمدعلي ميرزا نيز متقابلا اخراج چند نماينده تندرو از جمله سيد حسن تقي‌زاده را از مجلس درخواست نمود و در نهايت محمدعلي ميرزا به برکناري اميربهادر و عده‌اي ديگر رضايت داد. اميربهادر در دوره استبداد صغير به سال 1326 قمري در کابينه‌هاي سوم و چهارم ميرزا احمدخان مشيرالسلطنه وزير جنگ بود و پس از فتح تهران و خلع محمدعلي شاه به همراه شاه به سفارت روس پناهنده شد و با وي رهسپار اروپا گرديد. سپس با گرفتن تامين از دولت ايران به کشور بازگشت و در حدود سال 1336 قمري در تهران درگذشت. 5
|
|
|
محمدعلي شاه و عده اي از درباريان و شاهزادگان هنگام اقامت در باغ شاه، چند روز قبل از بمباران مجلس
1. مصطفي حاجب‌الدوله 2. محمدعلي علاءالسلطنه 3. محمدعلي سردار افخمي 4. حسين پاشا اميربهادر جنگ 5. لياخوف (پالکونيک) 6. احمد ميرزا قاجار (وليعهد) 7. حسينقلي ميرزا نصرت‌السلطنه 8. محمدعلي شاه قاجار 9. شاهزاده مشدي (پسر کامران ميرزا) 10. احمد مشيرالسلطنه 11. علي موثق‌الملک 12. ناصرالدوله ديبا 13. مهديقلي مجدالدوله 14. محمود علاءالملک 15. محمدولي آصف‌السلطنه شاه قاجار
|
| |
اميربهادر به مشروطه اعتقادي نداشت و حکومت قانون را براي ايران زود مي‌دانست. بنابه گفته محمد غفاري (کمال‌الملک) او رنگ خارجي به خود نگرفته بود و پاي‌بند سنن و آداب بود. اميربهادر به فردوسي و شاهنامه بسيار علاقه‌مند بود و به همين دليل با هزينه شخصي شاهنامه را به خط حسين عمادالکتاب و تصحيح شيخ عبدالعلي مويد بيدگلي با چاپ سنگي منتشر ساخت که امروزه اين کتاب به شاهنامه اميربهادري معروف مي‌باشد. 6 او در تمام مدت عمر در ايام محرم و صفر در منزل خود واقع در خيابان اميريه که امروزه نيز به همان اسم اميربهادر باقي مانده است، مجالس روضه‌خواني و تعزيه برپا مي‌ساخت، اين همان محلي است که اکنون آن را انجمن آثار ملي خريداري کرده است. 7
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
1. مهدي بامداد، ايران در قرن 12 و 13 و 14 هجري (تهران : زوار ، 1347-1351)، ج1، ص 384-386.
2. ريدر ويليام بولارد، ياسنت لوئي رابينو، جورج پرسي چرچيل؛ ترجمه غلامحسين ميرزا صالح، رجال و ديپلمات‌هاي عصر قاجار و پهلوي (تهران: معين، ۱۳۹۲)، ص 73-74 .
3. مهديقلي هدايت، خاطرات و خطرات: توشه‌اي از تاريخ شش پادشاه و گوشه‌اي از دوره زندگي من (تهران: زوار، 1344)، ص 398 .
4. ادوارد براون؛ ترجمه و حواشي بقلم احمد پژوه (مبشر همايون)، انقلاب ايران (تهران: کانون معرفت، ۱۳۳۸)، ص 115 .
5. باقر عاقلي، شرح حال رجال سياسي و نظامي معاصر ايران (تهران: نشر گفتار؛ نشر علم، 1380)، ج1، ص 190-193 .
6. همان ، ص 193 .
7. مهين‌دخت آزرم‌سا، خانه‌هاي پراهميت تهران در عصر مشروطه، فصلنامه تاريخ معاصر ايران، شماره 10 (تابستان 1378): 174.
138
حسين پاشا خان اميربهادر جنگ 
نسخه قابل چاپ
ارسال برای دوستان
- 