مؤسسه مطالعات تاريخ معاصر ايران IICHS

مصاحبه داود اميني با محمّدمهدي عبدخدايي

واسطه‏هايي هم بوده‏اند در اين ميانه که مي‏خواسته‏اند اين مشکل را حل کنند، مثل مرحوم آيت‏اللّه طالقاني که بعد از دستگيري نواب صفوي، به زندان قصرمي‏رود. خود مرحوم آيت‏اللّه طالقاني با صراحت مي‏گويد. در 14 اسفند سال 1357 سرقبر مصدق هم اين حرف را مي‏زند. سرقبر کسي دارد سخنراني مي‏کند، به نفع کسي دارد صحبت مي‏کند که با نواب صفوي مخالف بوده و نواب صفوي نيز با او مخالف بوده است. در آنجا بيان مي‏کند. در آن سخنراني پسر دکتر متين‏دفتري، مسعود رجوي، دکتر شايگان و مهندس بازرگان هم هستند. اعضاي جبهه ملّي هستند و هيچ‏کدامشان صحت سخنان طالقاني را نفي نمي‏کنند.

مرحوم طالقاني در آنجا با صراحت مي‏گويد: آنها، فدائيان اسلام، يک اقدام انقلابي کردند، وکلاي مردم را به مجلس فرستادند؛ يک اقدام ديگر انقلابي کردند که نفت ملّي شد.

کجا بودند اين آقاياني که امروز قلم به دست گرفته‏اند و به عنوان روشنفکر و مورخ مي‏نويسند؟ آن روز طالقاني در برابر شايگان، بازرگان، متين دفتري، مسعود رجوي، چريکهاي فدائي خلق، در برابر همه گروهها، دارد صحبت مي‏کند و با صراحت مي‏گويد: «من به نواب صفوي مراجعه کردم؛ گفتم اختلاف را از ميان برداريد. مرحوم نواب صفوي گفت: احکام اسلام را اجرا کنند، ما هيچ اختلافي نداريم.» شايد مرحوم طالقاني يادش رفته بود که نواب صفوي توي زندان به او گفت: دکتر مصدق به وعده‏هايش عمل کند، ما هيچ اختلافي نداريم. به دکتر مصدق مراجعه کردند؛ گفت: من آخرين کابينه اين مملکت نيستم؛ درخواستهايشان را بگذارند براي کابينه‏هاي بعد.

نواب مي‏گويد: تا ديروز با هم بوديم، دست در دست هم داشتيم، براي روي کار آمدن شما تلاش کرديم، از برادرانمان يکي شهيد شد، عده‏اي زندان رفتند، شما نخست‏وزير شديد؛ ما را دستگير کرديد، حالا که مي‏گوييم آرمانهاي ما را اجرا کنيد، مي‏گوئيد: بگذاريد براي بعد، ما هم مثل ديگران.

مرحوم طالقاني خيلي جالب صحبت مي‏کند. مي‏گويد: من پيش کاشاني رفتم، به کاشاني گفتم: پوست خربزه زير پاي شما گذاشته‏اند. چنين سخني را طالقاني به نواب صفوي نمي‏گويد، چرا نمي‏گويد؟ يک محقق بايد تحقيق کند. اين را طالقاني در زماني گفته که حکومت، حکومت بازرگان است و دکتر شايگان را با هليکوپتر از تهران به احمدآباد برده‏اند و در احمدآباد پاي سخنراني مرحوم طالقاني نشسته است. دکتر صديقي، دکتر آذر، سران جبهه ملّي، شمس‏الدين اميرعلائي و دکتر متين‏دفتري هم بوده‏اند. اينها را که نمي‏شود انکار کرد، اينها نص صريح تاريخ‏اند.

خوب، نواب صفوي معتقد بوده که اين ره که ما مي‏رويم به ترکستان است. او و يارانش دستگير مي‏شوند؛ روزنامه نبرد ملّت که، ارگان فدائيان اسلام بوده، توقيف مي‏شود و جلوي ميتينگهاي فدائيان اسلام هم گرفته مي‏شود.