مؤسسه مطالعات تاريخ معاصر ايران IICHS

سکينه کريمي

محمدرضا آشتياني‌زاده فرزند ميرزا هاشم آشتياني (روحاني و نماينده مجلس) در سال 1285 در تهران متولد شد. تحصيلات وي در حد ديپلم متوسطه بود که به استخدام شهرداري تهران درآمد و مراحل ترقي را تا معاونت شهرداري طي کرد. در سال 1325 وارد حزب دموکرات قوام‌السلطنه شد و از فعالان مبارز حزب شد.¹

در سال 1326 با کمک قوام در دوره پانزدهم مجلس از ايوانکي به وکالت رسيد و در آن مجلس از هواداران قوام شد. وي پس از سقوط قوام با دولتهاي زودگذر آن روز راه ناسازگاري گذاشت و جزء اقليت تندرو شد.

او همچنين در فروردين ماه 1328 در دوره شانزدهم به عضويت مجلس موسسان دوم در آمد. آشتياني‌زاده در همين سال در دوره شانزدهم قانونگذاري نيز مجدداَ از ايوانکي به نمايندگي مجلس شوراي ملي انتخاب گرديد. وي در اين دوره از مخالفان جدي و سرسخت رزم‌آرا بود و دولت او را استيضاح کرد.²

مطابق گزارشهاي موجود نامبرده در سالهاي 28 و 29 ارتباطاتي با برخي رجال سياسي از جمله قوام‌السلطنه، سيد ضياء‌الدين طباطبايي و ملک‌الشعراي بهار داشته و مدتي هم به نفع دکتر مصدق تبليغات مي‌نموده و اساساَ فردي پرانرژي و به دنبال قدرت و مقام بوده و براي دست‌يابي به هدف خود از هيچ راهي روي‌گردان نبوده است. البته وابستگي اصلي او به سياست انگليس بوده و به احتمال قوي برقراري تماس با عناصر جمعيت هواداران صلح و برخي از اعضاي حزب توده در مرحله‌اي که قوام سعي در تحبيب و کنار آمدن با حزب توده را به دستور انگليسيها داشته ، به عهده وي بوده و در دي 1329 وي حامل پيامي از طرف قوام براي يکي از سياستمداران انگليس بوده و تا بازگشت وي، قوام به فعاليتهاي پشت پرده خود ادامه مي‌داده و پس از مراجعت آشتياني‌زاده، او اقدامات علني خود را مطابق با دستورات کسب شده از سوي انگلستان پيگيري نموده است. وي همچنين مؤسس و دبير جمعيت رفيقان نيز بوده است.³

او پس از 28 مرداد 1332 از سياست کناره‌گيري نمود و به ملک‌داري و تجارت پرداخت. وي سرانجام ‌در سال 1377 در تهران درگذشت. پس از فوت نوشته‌هايي از خود باقي گذارده بود که قسمتي از آن چاپ شده است.⁴

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1. زهرا شجيعي، نمايندگان مجلس شوراي ملي در بيست و يک دوره قانونگذاري، ]تهران[، موسسه مطالعات و تحقيقات اجتماعي، 1344، ص 297.

2. منوچهر نظري، رجال پارلماني ايران (از مشروطه تا انقلاب اسلامي)، تهران، فرهنگ معاصر، 1390، ص 18.

3. دولتمردان عصر پهلوي به روايت اسناد ساواک، ج1، تهران، وزارت اطلاعات، مرکز بررسي اسناد تاريخي، 1385، ص 24.

4. باقر عاقلي، شرح حال رجال سياسي و نظامي معاصر ايران، ج 1، تهران، نشر گفتار، نشر علم، 1380، صص 22-23.