مصاحبه داود اميني با محمّدمهدي عبدخدايي

به همين جهت، اين اشتباه است که ما فکر کنيم بين سياست آمريکا و انگلستان اختلافي وجود داشت و اين دو تا سياست در تضاد بودند و تضارب با هم داشتند؛ بلکه در پاره‏اي از جاها که انگلستان احساس مي‏کرد مي‏بايست براي حفظ منافع غرب امتيازات را به آمريکا بدهد، مي‏داد. نمونه‏اش شرکت نفت آرامکو است در عربستان، که ما مي‏بينيم با اينکه عربستان ــ عربستان سعودي کنوني ــ بعد از جنگ جهاني دوم تحت قيمومت انگليسيهاست، امّا شرکت نفت آرامکو[ي دولتي عربستان]يک شرکت نفت آمريکايي است. در همه جاي جهان سوّم، يا مناطقي که زير سيطره انگليسيها بودند، اگر انگليسيها احساس مي‏کردند که روسها قوي شده‏اند، به نوعي آمادگي پيدا مي‏کردند که يک استعمار نو ــ به قول مرحوم حسن صدر، نويسنده الجزاير و نويسنده مرد نامتناهي ــ نوعي نئوکلنياليسم به وجود بياورند. به عقيده من تضاربي بين سياست آمريکا و سياست انگليس نبود که دکتر مصدق بخواهد سياست موازنه منفي‏اش را در بين اين دو تا پياده کند؛ بلکه تضارب بين منافع غرب و شرق بود که انگلستان هم عضوي از کشورهاي غرب بود. اوضاع اين‏گونه بود که متأسفانه مورخان نخواسته‏اند اين موضوع را دقيقا بررسي کنند.

به همين جهت، مسئله ملّي شدن نفت پيش مي‏آيد و لذا، قرار داد گس ـ گلشائيان مطرح مي‏گردد. در قرارداد گس ـ گلشائيان، منافع انگليس رعايت شده امّا چنين نبوده که منافع آمريکا رعايت نشود. چون در طرح مارشال، وقتي صنايع انگلستان بازسازي مي‏شود، اين بازسازي نياز به انرژي ارزان دارد و تقريبا 80% صنايع سنگين انگلستان وابسته به آمريکا مي‏شود. اين منافع جداي از هم نيستند؛ به همين دليل مي‏بينيم که در سال 1328، آمريکاييها با نهضتهاي رهايي‏بخش مخالف نيستند به‌شرط اينکه نهضتهاي رهايي‏بخش بوي سوسياليسم روسي را نداشته باشند؛ در غير اين صورت، مخالف مي‏شوند. خود اين بايد مجددا مورد تحقيق قرار بگيرد. لذا، ملاحظه مي‏کنيم که آمريکا مخصوصا حزب دموکرات، هميشه چهره عوامفريبانه داشته است. در سال 1328، در اواخر دوره پانزدهم مجلس شوراي ملّي، قرارداد گس ـ گلشائيان به مجلس تقديم شد. ادوار مجلس در آن موقع دو ساله بود، مثل حالا چهارساله نبوده است. بعد از مشروطيت تا بعد از 28 مرداد 1332 ادوار مجلس دوساله بوده است.