فاطمه معزي
مجلس شوراي ملي اولين نهادي بود که بر مبناي اصول نظام مشروطيت در ايران تشکيل شد اما در دوره نخست مشکلات خاص خود را داشت که ناشي از عدم شناخت صحيح از عملکرد و جايگاه آن بود. نمايندگاني که در دوره اول به اين مجلس راه يافتند بجز چندي انگشت‌شمار چندان اطلاعي و شناختي از قانون و قانونگذاري نداشتند. در کنار اين نهاد مدني ضرورت حضور نهادهاي ديگر براي ارتقاي آگاهي وجود داشت. مطبوعات يکي از اين منابع بودند که مي‌توانستند با انتشار مطالب مناسب در مورد قانون اساسي و بحث در خصوص مواد آن اکثريت جامعه را با آشنا ساخته و آن را از محدوده چند تن از نمايندگان مجلس خارج ساخته و در اختيار عموم قرار دهند. متاسفانه حوادث سالهاي نخست مشروطه راه روشنگري را مسدود کرده بود و روزنامه‌ها به جاي انتشار مطالب سودمند به موضع‌گيريهايي سياسي وارد مي‌شدند که کل جامعه با آن درگير بود. يکي ديگر از نهادهايي که ضرورت آن دراين موقع حس مي‌شد کتابخانه‌اي تخصصي براي نمايندگان مجلس بود که مي‌توانستند در آرامش و به دور از هياهو با رجوع به آن محدوده آشنايي خود با قانون را گسترش داده تا با تسلط بيشتر در مجلس حاضر باشند.
|
|
|
|
|
6815- 1ع
|
| |
طرح تأسيس کتابخانه مجلس در دوره اول منجر به تأسيس کتابخانه‌اي در ميدان بهارستان با نام کتابخانه ملي توسط دو تن از نمايندگان آن دوره شد و مرتضي‌قلي خان صنيع‌الدوله که مدتي رئيس مجلس بود 200 جلد کتاب به اين کتابخانه اهدا کرد، مجلس نيز مبلغي مختصر براي خريد کتاب تخصيص داد. کتابخانه ملي محل تجمع نمايندگان و فضايي مناسب براي بحث و گفت وگو بود. 1 بمباران مجلس و تعطيلي آن کتابخانه ملي را نيز از پاي درآورد. اما در دوره دوم کتابخانه‌اي کوچک با کتب اهدايي نمايندگان مجلس توسط ارباب کيخسرو شاهرخ نماينده زرتشتيان در دوره دوم مجلس، در دو اتاق کوچک و تو در تو در قسمت شرق حوضخانه راه‌اندازي شد که استفاده از کتب محدود به نمايندگان بود.
براي تهيه کتب اين کتابخانه 202 جلد از کتابهاي ميرزا عبدالحسين جلوه به مبلغ 390 تومان خريداري و هزار و نود يک جلد از سوي احتشام‌السلطنه اهداء شد. 2 اين کتابخانه کوچک به ترتيب بزرگ و بزرگ‌تر شد.
در سال 1302 ش بنابه پيشنهاد سيد حسن مدرس،3 کتابخانه از حوضخانه بيرون آمد و ساختماني مستقل را با 1365 جلد به خود تخصيص داد. افتتاح رسمي کتابخانه در سال 1304 صورت گرفت و در 1305 يوسف اعتصام‌الملک به مديريت آن منصوب شد و تا 1314 در اين سمت فعال بود. از اقدامات وي انتشار دو جلد کتاب تحت عنوان فهرست کتب کتابخانه مجلس است. 4 هر سال بر مجموعه کتب اين کتابخانه کم نظير افزود شده تا به امروز که با 510 هزار جلد کتاب چاپي، 24 هزار کتاب خطي، 41 هزار مجلد نشريه ادواري و ميليونها برگه سند خود يکي از بزرگترين کتابخانه‌ها محسوب مي‌شود. 5
آنچه موجب نگارش اين تاريخچه مختصر شد مطلبي است که در يکي از شماره‌هاي روزنامه حبل‌المتين چاپ تهران در سال 1326ق منتشر شده و به ضرورت تأسيس کتابخانه‌اي تخصصي براي مجلس شوراي ملي پرداخته است. اين روزنامه در يکي از شماره‌هاي خود مطلبي دنباله‌دار به نام «اصول اصلاحات» را منتشر کرد و به معرفي راهکارهايي براي هوشياري ملت ايران و آشنايي با مفاهيم مشروطيت پرداخت. يکي از اين راهها از نظر نويسنده ضرورت تشکيل کتابخانه براي مجلس شوراي ملي و تهيه کتابهاي حقوقي و سياسي و ... براي آشنايي نمايندگان مجلس با اين مفاهيم است. بخشهايي از اين مقاله در خصوص تشکيل کتابخانه مجلس شوراي ملي نقل مي‌شود:
اصول اصلاحات
... وعده داديم که اقدامات لازمه را که ملت ايران بايد به دستياري دولت مشروطه حاليه به عمل آورد تا تمام مزايايي که امروز يک ملت وطن‌دوست هوشيار مي‌تواند دارا باشد حاصل نمايد خاطرنشان کنيم بنابر اين مي‌گوييم:
اول چيزي که براي ما لازم است تحصيل و تحقيق کامل از مطالبي است که اکثر ما مردم از آنها به کلي بي‌خبر هستيم اعضاي پارلمان ما و مخصوصا اعضاي بعضي از کميسيونها در واقع روح ملت هستند و بايد هرگونه اسبابي که به جهت ايشان لازم است که خود را کما هو حقه مهياي کار معظم اصلاح و تنظيم امور نمايند فراهم کرد.
از جمله لوازم ناگزير هر پارلمان مخصوصا پارلمان جواني مثل مجلس ما يک کتابخانه خوب است و اعضاي مجلس بايد اقلا داراي هزار جلد کتاب باشند که عمده آنها در علم قوانين و حقوق بين‌الملل و قوانين نظميه و عسکريه و بلديه و تاريخ مشروطيت و تاريخ تمدن نوع بشر و تاريخ ترقي تجارت و علوم و صنايع و بالاخره از همه مهمتر در علم ثروت ملل باشد کليه مصنفات معتبره که در زبان انگليسي و فرانسه و در مواضيع مذکوره و جميع کتبي که قديما يا جديدا درباره ايران نوشته شده بايد در کتابخانه موجود باشد.
روزنامه‌هاي ايراني و خارجه هم البته بايد باشد مختصر هيچ پارلماني بي‌روح نمي‌تواند کار کند و روح پارلمان عبارتست از اطلاع کامل بر آنچه که علم و تجربه انسان در کليه عالم در اين قبيل کتب ذخيره است.
در جميع بلاد معتبره ايران بايد کتابخانه‌هاي عمومي تاسيس شود اما کتابخانه براي مجلس واجب حتمي است و فورا بايد ترتيب داد و مخارج آنها روز اول چندان گزاف نيست يعني سنوات اول يکي دو هزار تومان کفايت مي‌کند.
... خلاصه به جهت راهنمايي کساني که بخواهند از کتب خارجه لازمه کتابخانه مجلس انتخابي بکنند مي‌گوييم که چنين کتابها را بايد از فرانسه و انگليس و آتازوني و ژاپن تحصيل کرد خصوصا انگليس زيرا که آنچه مي‌خواهيم امروز ترتيب دهيم و قانون وضع نماييم موافق قانون اساسي ما يک نوع دولت مشروطه‌ايست که بهترين و قديمي‌ترين نمونه آن اساس انگليس و ژاپن مي‌باشد ... . 6
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
1. باقر عاقلي. کتابخانه مجلس شوراي اسلامي و اسناد آن. مجموعه مقالات سمينار هفتادمين سال افتتاح رسمي کتابخانه مجلس شوراي اسلامي. به کوشش: غلامرضا فدايي عراقي. تهران، کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شوراي اسلامي، 1375.
2. احمد شعباني. سالشمار تاريخ کتابخانه مجلس شوراي اسلامي. مجموعه مقالات سمينار هفتادمين سال افتتاح رسمي کتابخانه مجلس شوراي اسلامي. همان. ص 214 .
3. همان. ص 215 .
4. همان. ص 217 .
5. اطلاعات مربوط به موجودي کتابخانه برگرفته از سايت کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شوراي اسلامي است.
6. روزنامه حبل‌المتين. «اصول اصلاحات»، س 1، ش 250. 9 صفر 1326. ص 1-2.
138
پيشنهاد کتابخانه براي مجلس شوراي ملي 
نسخه قابل چاپ
ارسال برای دوستان
- 