زنان در نشريات

ترويج پارچه‌هاي وطني

فاطمه معزي

استفاده از پارچه‌هاي وطني و تحريم امتعه خارجي يکي از مهم‌ترين مواردي است که اواخر دوره قاجار به آن بر مي‌خوريم. زنان بيشترين مصرف‌کننده اين کالاها بودند اما براي جلب توجه زنان به خطرات استفاده از کالاهاي خارجي و جلوگيري از نابودي توليدکننده داخلي موجي در جامعه ايجاد شد. مدارس دخترانه که به تازگي رونق گرفته بودند محلي مناسب براي حمايت از کالاهاي ايراني بودند و مديران اين مدارس سعي مي‌کردند دانش‌آموزان را به حمايت از کالاي ايراني وادارند.

روزنامه شکوفه که از نخستين نشريات زنان در دوره قاجار است در اين تلاش کوشا بود و در شماره‌هاي متعدد خود بانوان را به مصرف پارچه‌هاي داخلي و البسه ايراني دعوت مي‌کرد گرچه اين تدابير هيچ تاثيري نداشت ولي دغدغه اين زنان ستودني است. روزنامه شکوفه در شماره 11 سال سوم خود ابتدا مطلبي تحت عنوان " چاره‌جويي از غفلتهاي گذشته" منتشر کرده است. در اين مطلب نويسنده از تجار تقاضا مي‌کند که به جاي وارد کردن پارچه و لباس خارجي به راه‌اندازي کارخانجات پارچه‌بافي در اطراف اصفهان و کاشان و... بپردازند. در ادامه مطلب گزارشي است از مجلسي که توسط خانم نورالدجي مفتشه کل مدارس دخترانه تشکيل شده و در آن از مديران مدارس دخترانه خواسته تا شاگردان مدارس خود را مجبور به پوشيدن اجناس وطني کنند. او در اين جلسه لايحه‌اي را براي تشويق به استفاده از بافته‌هاي ايراني قرائت کرده که در اين شماره بخشي از آن به عنوان مکتوبات نقل مي‌شود:

عموما بخوانند و رفتار کنند

در اين موقع که بدبختي از اطراف ما ملت ستم‌ديده را فرا گرفته است و ذلت و مسکنت اين مملکت بلاديده را احاطه نموده بر هر فرد از افراد اين ملت اعم از مسلمانان و غيره مستبد و مشروطه و هر يک از فرق سياسي لازم است که به قدر قوه و توانايي خود از مال و جان و قلم و قدم و فکر و زبان دريغ ننمايند. چه که تا قوميت و مليت خود را حفظ ننماييم نمي‌توانيم از اشخاص با ناموس محسوب شويم ملتي که وطن شرف ناموس ندارد قومي که احترام قوميتش از ميان رفت با هيچ زيب و زينتي نمي‌تواند خود را محترم بدارد و پس بر ما است تا جان در بدن داريم در حفظ اين گوهر گرانبهاي شرافت بکوشيم ما نبايد فکر کنيم که نتيجه خدمت و زحمت ما نصيب که خواهد شد زيرا که اگر عايد ما نشود عايد اولاد ما خواهد شد... نفاق و شقاق را بايد کنار بگذاريم ضديت عداوت را بايد گذاشت براي زمان فراغت وقتي که صاحب خانه شديم بايد امروز يکي شد تا به مقصود رسيد. پس در اين صورت تکليف ما طايفه نسوان چيست؟ ما چه مي‌توانيم بکنيم و چه وظيفه بر عهده ما است؟

آيا مي‌توانيم کاري کنيم که در هيبت اجتماعيه خجل نشويم؟ بلي مي‌توانيم ما از دو راه مي‌توانيم به وطن خدمت نماييم يکي از راه تربيت و علم و هنر است ديگري از راه اقتصادي است. از اولي چون مخصوصا خطاب من به خانمهاي مديره است که واقعا تنها مايه اميدواري ما مي‌باشند صرف‌نظرکرده و از علم و تربيت عجالتا سخني به ميان نمي‌آورم و مي‌گذارم به فهم خود اين هيبت محترمه که هر يک به قدر قوه مشغول اين خدمت بزرگ هستيد پس ما در اينجا مشق دوم را توضيح داده و از خانمهاي مديره تصديق و همراهي مي‌خواهيم.

آيا چگونه مي‌توانيم به طور صرفه‌جويي و مال‌انديشي رفتار نماييم ما فقط از يک راه مي‌توانيم ملاحظه صرفه و مال و شرف خود را بنماييم و آن از راه خريد امتعه داخلي و صرف‌نظر از قشنگي متاع خارجه است. لازم نمي‌دانم در اينجا از اوضاع گراني و کمي اجناس خارجه صحبت به ميان دارم زيرا که هر فرد از افراد غني و فقير اين مسئله را درک کرده است و پول گزافي به اين مصرف رسانيده است... لذا چاره خير اين است که براي جلوگيري از اين مقاصد شخصي و ضرر مملکتي به طرف اجناس داخلي رفته مال‌التجاره و بافته‌هاي رشت مازندران کرمان اصفهان يزد و مشهد و غيره رونق داده هم منفعت بزرگي بايد کارخانه‌هايي که سالها خراب شده برسانيم و هم خدمتي به مردان کارگر خود نموده باشيم و خود در خانه ننگ عاريتي را کنده لباس شرف و افتخار در بر کنيم چه قدر با شرف خواهد بود. شاگرد مدرسه وقتي که با لباس ساده وطني در سر صف و در کلاس درس حاضر شده... چه محترم خواهند بود خانمها و آقاياني که خود را با شرف مي‌دانند هنگامي که در مجالس و محافل عمومي با پارچه‌هاي وطني و لباس داخلي وارد شوند ... خلاصه پس از طول اين کلام به خانمها و آقايان عموما و شاگردان مدارس خصوصا عرضه مي‌دارم که با اين خيال خيرخواهانه اين خادمه معارف همراهي نموده از اين به بعد گرد پارچه‌هاي خارجه نگردند و وجدان خود را هميشه ناظر اعمال خود قرار دهند و بدانند افتخار انسان به علم و اخلاق و تربيت است والا ممکن است همين پارچه‌هاي ديبا را به حيوانات بپوشند و افتخاري تحصيل نکند پس از عموم خانمهاي مديره و معلمه‌هاي محترمه خواهشمندم که با اين شرکت ما همراهي نموده و مثل بعضي از خانمهاي مديره ديگر که متعهد شده‌اند ايشان نيز تعهد نمايند که خود را در اين شرکت داخل نمايند. خادمه معارف مفتش مدارس نسوان نورالدجي.