3. هراس شاه از خيانت متحدان به هنگام وقوع يک نبرد واقعي

عدم کمک امريکا به پاکستان در طي بحران‌هاي خونين سال‌هاي 1965 و 1971م با هندوستان که در نهايت، به شکست اسلام‌آباد و جدايي بخشي از خاک آن کشور با نام بنگلادش منجر شد، ⁶⁶ يکي از مهم‌ترين عوامل تشديد اين امر و تأثير بر سياست نظامي  ايران بود. شاه به کرّات در طي سخنان خود از بحران پاکستان و هند و نقش امريکا در آن، احتمال درگيري با کشورهاي همسايه، به ويژه عراق، عدم وقوع يک نبرد واقعي هسته‌اي ميان بلوک شرق و غرب، گسترش جنگ‌هاي منطقه‌اي ميان دولت‌هاي جهان سوم و لزوم دستيابي به جنگ‌افزارهاي نوين براي مقابله با اين‌گونه تهديدات ياد مي‌کرد.

شاه در مصاحبه با تايمز لندن ⁶⁷ در ژوئن 1969 اظهار داشت:

            اگر عراق فردا به ما حمله کند، چه خواهد شد؟ آيا امريکا و پيمان سنتو براي پشتيباني ما در برابر چنين حمله‌اي قدمي بر خواهند داشت. در جنگ هند و پاکستان، وقتي که پاکستان مجبور شد، به برقراري آتش‌بس در شرايطي که نيروهاي هند در چند کيلومتري لاهور بودند، تن در دهد، سنتو چه کاري کرد؟ آيا آمريکا که با پاکستان پيمان نظامي و دفاعي دوجانبه داشت، به ياري پاکستان شتافت؟ نه، پس ما نمي‌توانيم براي حفظ امنيت مرزهاي خود در برابر خطراتي که ما را تهديد مي‌کند، به ديگران متکي باشيم و به همين دليل است که من روي تقويت نيروهاي نظامي خود پافشاري مي‌کنم. ⁶⁸

            همچنين، در جريان مسافرت به انگلستان در تيرماه 1351 گفت:

            ما مي‌گوييم، بهترين سلاح‌هاي غيراتمي را که موجود باشد، خريداري مي‌کنيم. ما در اين زمينه با دو حقيقت روبرو هستيم:

            1. جنگ بين قدرت‌هاي بزرگ غيرممکن است و اين موضوع کاملاً صحت دارد؛ چون اگر آنها واقعاً به جنگ و ستيزه بپردازند، دنيا منهدم خواهد شد.

            2. اين امر، خود اين خطر را ممکن است به وجود آورد که کشورهاي بزرگ، به وسيله برخي کشورهاي کوچک‌تر، ماجراهايي را در گوشه و کنار جهان برپا کنند و ضمن آن به سبب ناتواني سازمان ملل متحد، کشوري که آمادگي مقابله با چنين ماجراهايي را نداشته باشد، با شکست روبرو شود. به هر حال، ما نمي‌توانيم به خود اجازه غافلگير شدن را بدهيم، زيرا ممکن است در روز ضرورت، دوستي که بر او اتکاء مي‌کرديم، به کمک ما نشتابد. در چنين حالتي کشور ما نبايد منهدم شود و بدين سبب ما سرگرم خريد اسلحه، آن هم از بهترين نوع و از منابع مختلف هستيم. مقدار زيادي تهيه کرده‌ايم و تا زماني که خلع سلاح عمومي صورت نگيرد، ادامه خواهد يافت. ⁶⁹

بدين ترتيب، سازمان نظامي بسيار قدرتمندي در ايران پديدار شد که ميزان تجهيزات آن با سياست دفاعي که شاه از آن سخن مي‌گفت، به شکل محسوسي ناموزون مي‌نمود؛ اين ارتش تا بن دندان مسلح، براي درگيري‌هاي مرزي و مقابله با تجاوزات احتمالي همسايگان که تنها خطر عمده از سوي دولت عراق بود، بسيار عظيم، و براي مقابله با حملات ابرقدرت‌ها به خصوص اتحاد شوروي، بسيار ناچيز نشان مي‌داد. تئودور سورلن ⁷⁰ ــ مشاور شخصي کندي در ارتباط با ارتش ايران به درستي چنين گفت:

            در ايران، شاه اصرار مي‌ورزد که ما از ارتش پرخرج او حمايت کنيم که براي حوادث مرزي و امنيت داخلي بيش از حد بزرگ و براي استفاده در جنگي تمام‌عيار، بي‌فايده است. ارتش او شبيه آن مرد معروفي بود که سنگين‌تر از آن بود که کار سبکي انجام دهد و سبک‌تر از آنکه کار سنگيني بکند.

بدين‌گونه، تسليح شتاب‌آلود و سرسام‌آور نظامي در راستاي دکترين نيکسون و سياست دو ستون و منطقه‌اي بود و ايران با ابزار پيشرفته نظامي، اهرم فشار و نيروي جايگزين مطمئني در برنامه‌هاي غيرمستقيم مداخله‌جويانه امريکا به شمار مي‌رفت. شاه از ارتش متکي بر مدرن‌ترين وسايل نظامي خود در پيشبرد سياست خارجي به فراواني استفاده کرد؛ به طوري که شايد بتوان گفت برنده‌ترين تيغ و آخرين تير از ترکش رژيم محسوب مي‌شد.

صفحه 1

_____________________________

1. Sepeher Zabih. The Iranian Military in Revolution and War. Routledge. London, 1988. P. 10.

2. كلياتي درباره روابط دولت شاهنشاهي ايران با كشورهاي قاره امريكا طي پنجاه سال شاهنشاهي پهلوي. وزارت امورخارجه. اداره انتشاراتو مدارک،اداره چهارم سياسي. 1355. ص 13 .

3. «تأييد لزوم تقويت توان دفاعي ايران». آيندگان. 18/3/1381. ص  11 و 1 .

4. «گذري بر مهم‌ترين رويدادها در مناسبات ايران و امريكا، تو در توي روابط» 1277-1220: ايران فردا. سال 6. ش  42. ارديبهشت  1377. ص  14 .

5. شير و عقاب. ص 276 .

6. همان. ص  275 .

7. Daniel Berjin

8. ليون تي‌هدر. باتلاق آمريكا در خاورميانه. ترجمه رضا حائز. تهران، اطلاعات، 1373. ص  78 .

9. شاهپور رواساني. دولت و حكومت در ايران، در دوره سلطه استعمار سرمايه‌داري. تهران، نشر شمع، بي‌تا. ص  228.

10. فرد هاليدي. ايران، ديكتاتوري و توسعه. ترجمه محسن يلفاني؛ علي طلوع. تهران، علم،  1358 .

11. Chieftain

12. ريشه‌هاي انقلاب. ص 366 .

13. روابط ايران و غرب. همان منبع. ص  28 .

14. Scorpion

15. Mojtahedzadeh. op.cit. P. 20.

16. «شاهنشاه در مانور صحرايي ارتش شاهنشاهي». رستاخيز. 25/10/1354. صص 1-2 .

17. اقيانوس هند در سياست جهاني. ص 129 .

18. محمود زندمقدم. «تأملي درباره جزيره قشم». اطلاعات سياسي و اقتصادي. سال 7. ص 9-10. خرداد و تير 1372 .

19. Artmiz

20. Sam

21. Harpoon

22. Mojtahedzadeh. op.cit. P. 25.

23. Hovercraft

24. شهريار شفيق. «هواناو». مجله ارتش شاهنشاهي. ش 4. تير ماه 1349، صص  49 و 12-140 .

25. NewsWeek

26. «ايران بزرگ‌ترين ناوگان هاور كرافت دنيا را در خليج فارس تشكيل داده است». اطلاعات. 20/7/1353. صص 1 و 4 .

27. روابط ايران و غرب. همان منبع. ص 30 .

28. مجله ارتش شاهنشاهي. ش 8، 1349. ص  9 .

29. محمدحسنين هيكل. ايران، روايتي كه ناگفته ماند. ترجمه حميد احمدي. تهران، الهام، 1362. ص  171 .

30. اقيانوس هند در سياست خارجي. ص 129 .

31. F-4 Phantoms

32. F-14 A Tomcats

33. Boeing 707

34. Rapier

35. Tiger

36. Phoenix

37. Sidewinder

38. Sparrow

39. Moverick

40. Condor

41. Tom Howak

42. Mojtahedzadeh. op.cit. P. 27.

43. NorthRoob

44. Lackhid

45. General Electric

46. Grownmen

47. Bell

48. هوشنگ اميراحمدي. «سياست خارجي منطقه‌اي ايران. عليرضا طيب». اطلاعات سياسي و اقتصادي. سال 7، ش 11 و 12 مرداد و شهريور. ص 9 .

49. «شاهنشاه: ما براي خشنودي كشورهاي ديگر اسلحه نمي‌خريم».  رستاخيز.4/11/1354. ص 1 .

50. «متن كامل مصاحبه شاهنشاه با خبرنگاران بين‌المللي در لندن». آيندگان. 5/4/1351. ص 4 .

51. ريچارد هرمن. «نقش ايران در ادراكات و سياست‌هاي اتحاد جماهير شوروي». ترجمه الهه كولايي. اطلاعات سياسي و اقتصادي. سال 1. ش 10. تير ماه  1374 .

52. گراهام فولر. قبله عالم، ژئو پولتيك ايران. ترجمه عباس مخبر. تهران، نشر مركز،1373. ص

53. علي لاهوتي. «ايالات متحده امريكا و امنيت خليج فارس». ترجمه هوشنگ لاهوتي. اطلاعات سياسي و اقتصادي. سال  10. ش 4 و 3. آذر و دي ماه 1374. ص 80 .

54. دولت و حكومت در ايران. ص  228.

55. ايران، ديكتاتوري و توسعه. ص 83 .

56. اقيانوس هند در سياست جهاني. همان منبع. ص  130 .

57. George Ball

58. اقيانوس هند در سياست جهاني. ص  130 .

59. «مصاحبه شاهنشاه با اشپيگل». آيندگان.19/11/1353. ص 12 .

60. Smart

61. مشعل‌هاي خليج فارس. صص 142-143 .

62. Ford

63. «شاه:  ما داراي پيشرفته‌ترين نيروهاي مسلح جهان خواهيم شد». رستاخيز.29/2/1354. ص 1 .

64. «تسليم ديگر در فرهنگ نظامي ايران نيست». آيندگان. 1/6/1351. ص 1 .

65. شير و عقاب. ص 278 .

66. س. م. بورك؛ لارنسن زايرينگ. تاريخ روابط خارجي پاكستان. ترجمه ايرج وفايي. تهران، كوير، 1377. ص 374 .

67. London Times

68. جنگ قدرت‌ها در ايران. ص  104 .

69. «مصاحبه مطبوعاتي شاهنشاه در لندن». مجله ارتش شاهنشاهي. ش 4. مرداد ماه  1351. ص  5 .

70. Theodore Sourlen